Birinci ve öncelikli olarak herkesin bizzat kendisinin iş arayıp bulması ve AF-FK ile bağını koparması temennimizdir. Ama bu dil yönüyle , ama meslek yönüyle, ama referans bulamama yönüyle, ama coronavirus nedeniyle olamayabilir, olamayabiliyor.
Extratjänst’ den kimler faydalanabiliyor ? Etablering programında olanlar veya ülkede yeni olanlar faydalanabilir. Devletin yeni gelenleri iş piyasasına hazırlamak ve işsizliği azaltmak amacıyla 2020 başında uygulamaya soktuğu bir çalışma şekli.Daha önce de uygulanmış kaldırmış. Devlet yıl başında her belediyeye farklı sayıda kontenjan vermiş coronavirüs nedeniyle iş bulmak zorlaştığı ve işsizlik arttığı için bu kontenjan sayılarını da arttırmış yakın zamanda. Örnek oturduğumuz belediye de sayı 147 iken 400 e kadar çıkmış ve şu an da 250 ye kadar kişiyi bu imkandan yararlandıracaklar imiş. Extratjänst iş bulma görevini kendi belediyenizdeki Arbetsmarknadsenheten birimi yapıyor ama öncelikle Arbetsförmedligen’deki handläggareniz ile görüşüp sizi oraya yönlendirmesi ve onayı ile oluyor. Size iş bulunduktan sonra kontraktı Arbetsförmedligen imzalayınca devreye giriyor. Extratjänst 1 yıl da olabilir max 2 yıla kadar da çıkartabiliyorlar. Coronairüs nedeni ile kontraktı 6 şar aylık dönem şeklinde de yapabilirler. Extra tjänst anställning olarak çalıştığınız zaman iş bitiminde işsiz kaldığınızda a-kassan’ dan işsizlik maaşı alamıyorsunuz. Extratjänst maaşı aylık brüt 19.500 sek. Her kommunde yapılan işin türüne göre farklılık arzedebilir.
Ama buraya dikkat !!!
SFI okurken, SVA Grund okurken, SVA Gymnasiet okurken, yrkesutbildning okurken , Yrkeshögskolan okurken de extra tjänst olarak çalışma imkanı var. Okuduğunuz SFI, SVA Grund, SVA Gymnasiet, Yrkesutbildning , Yrkeshögskolan' ın %25 ile %50 arasında olması gerekiyor. Yani %100 heltid okunan bir eğitim kabül edilmiyor. Örnek olarak bir kişi sabah SFI, SVA Grund-Gymnasiet okuyup öğleden sonra extratjänst olarak verilen işte çalışabilir yine maaş brüt 19.500 sek . 1/2 gün çalışıldı diye 19.500/2 yapılmıyor. Burası çok güzel. Net maaş ; oturduğunuz belediyenin vergi dilimine bağlı olarak değişir. İsveç’ te vergi dilimleri ( %28,5-% 34,5 ) aralığında. Örnek olarak haftada 2 tam gün yrkesutbildning okuyorsunuz 3 gün de extra tjänst olarak çalışabilirsiniz. Burada kritik olan sizin okuyacağınız bölümün % 50 üzerine çıkmamış olması gerekiyor ki hem çalışıp hem okunabilsin. Örnek, barnskötare okuyan birisi extratjänst olarak yine barnskötare olarak bir okulda çalışabilir. Hem tecrübe kazanmış hem de maaş almış ve iş için gerekli olan belgeyi almak için okumuş olur. Çalışma saatleriniz ve eğitim saatleriniz karşılıklı görüşme ile işyerlerine bildiriliyor ve bir sorun teşkil etmiyor. AME ( Arbetsmarknadsenheten ) ile ikili görüşerek kararlaştırıyorsunuz.
Extratjänst olarak çalışabilecek yerler kendi oturduğunuz belediye sınırları içerisinde belediye işyerleri , park bahçeler, dikiş nakış yerleri, bisiklet tamir atölyesi, transport, äldreboendeler, kreşler, okullar (barnskötare, elevassistent veya lärarassistent olarak çalışma) , belediyenin bünyesindeki tüm işyerleri yani devlet işleri. Extratjänst olarak çalışmaya başladınız ve bir ay sonra iki ay sonra veya bir hafta sonra kendiniz bir iş buldunuz hemen Arbetsmarknadsenheten ile irtibat kurup iş buldum diyorsunuz onlar da hemen ilişkinizi kesip normal bulduğunuz işe başlamanıza izin veriyorlar. Extra tjänst olarak çalışmanın işyerine maliyeti sıfır. Belediye sizin maaşınızı ödüyor ama belediye de size ödediği maaşı Devlet’ten alıyor. Bu şekilde devlet belediyelere destek vermiş oluyor . Coronavirus dolayısıyla şu an da devlet belediyelere yardımı arttırdı.
Şimdi gelelim bu şekilde çalışmanın oturuma katkısı olur mu?( Bugün yine sordum görevliye ) Görevli süresiz oturum için iş şart olduğunu yineledi. Hiç çalışmıyor olmaktan çok çok iyi dedi. Ayrıca gelir elde edip vergi ödüyorsunuz ve eğer karı- koca bu şekilde iş bulana kadar AF- FK ve var ise Sosyal ile bağınız kesiliyor dedi. Zamanla hepsinden kurtulup kendi ayaklarınız üzerinde duruyorsunuz dedi. Bizim isteğimiz bireyin kendisinin iş bulması biz en çok buna seviniyoruz dedi. Dejavantaj olarak sadece işsizlik maaşı alamıyorsunuz ama istediğiniz zaman iş bulunca çıkabilirsiniz dedi. Ayrıca şu an coronavirus dolayısıyla iş bulmamız çok zorlaşıyor çünkü insanlar evden çalışıyor şu an dedi. Kişilerin kendi mesleklerine yakın iş bulmamız şu an için zor coronaviruse bağlı olarak dedi. Şu nu sordum ? Ben normal ilanlardan bakarak Belediye’de bir iş bulsam ve onlar bana ret cevabı verseler yardımcı olur musunuz diye! Evet bizimle irtibat kur biz orası işe görüşürüz extratjänst kapsamında sıfır maliyet ile orası ile görüşürüz dedi. Burası güzel .
Bugün Arbetsmarknadsenheten' de yaklaşık yarım saat görüşüpte anladığım kadarıyla bunları yazdım. Bunları herkes kendi çerçevesinde değerlendirip plan yapabilir. Ben şahsen kendi mesleğime en yakın ekonomi ve finans bölümlerinde administrativ veya backoffice tarzı çalışmak istediğimi belirttim diğer işleri şu an!!! kabül etmediğimi söyledim ve o branşlarda bir iş çıktığında beni mutlaka aramasını söyledim. 25 Mayıs' ta SVA 2' ye başlayacağımı söyledim yaza kadar süre istedim hem iş arayacağım hem de siz de bakın dedim. Ayrıca yrkeshögskolan da okuyabilirim diye belirttim. Tek şu soru evde aklıma geldi bunun cevabını bilmiyorum. Extratjänst olarak çalışırken yrkeshögskolan veya yrkesutbildning okunduğu zaman CSN' den de normal '' geri ödemesiz '' studiemedel alınabilir mi? CSN yardımları zaten eğitimin %50, %25 , %100 olmasına göre değişiyor.
Extratjänst olarak çalışırken ve / veya çalıştıktan sonra 3 ihtimal var.
1. Çalıştığınız kurum sizi beğenip normal tillsvidare (fast) veya başka türlü işe alabilir. İşyerinde çalışan birisi başka bir iş yerine geçerse elemana ihtiyaçları olacağı için size öncelik verip sizi işe alabilir. Doğum iznine çıkan olabilir onun yerine alınabilirsiniz.
( Dipnot! İsveç' te maaş arttırmak maksadıyla insanlar 2-3 yılda bir iş değişikliği yapabiliyorlar )
2. Siz kendiniz bir iş bulup başka bir işe geçersiniz.
3. Çalıştıktan sonra tekrar Arbetsförmedlingen'e dönüp kayıt yaptırırsınız oradan kendinize ne çıkar- çıkmaz handläggarenizin size sunacağı devletin o zaman ki imkan ve şartlarına bağlı olarak değişir.
Bugünkü görüşmemde ayrıca şunları da belirttim. Ulusal bir dernekte 2 yıldır gönüllü olarak çalıştığımı, imza yetkilisi olduğumu, bir partiye üye olup aktif olduğumu, bir bankada 6 ay heltid praktik yaptığımı, İsveç işyeri kuralları ve iş ahlakı nedir öğrendiğimi ve benim için bir iş ayarlarsanız sizi mahçup etmeyeceğimi, Snabbare Integratıon Facebook Grupp - webbsida kurduğumu ve birçok İsveçli referans verebileceğimi söyledim. Yani ben Snabbare Integratıon oldum diye izah ettim ki imkanları dahilinde çalışabileceğim yerlerin ona göre seçilmesini anlatmaya çalıştım. Facebook Grupp ve webbsida linklerini de kendisine mail attım. Bunları neden yazdım arkadaşların gönüllü kuruluşlarda aktif rol alması ve network ağını güçlendirmesi önem arzediyor. Kiminle nerede, nasıl tanışacağınız ve o kişinin size nasıl bir desteği, yardımı, yol yöntem için bir fikir vereceğini bilemeyiz. Mutlaka sahada olmalıyız!
Özetle ; 2 yıllık etablering programı döneminde 1,2 yıl - 1,5 yıl dile odaklanıp iş bulabilecek seviyeye gelmek, bizzat kendimizin iş bulabilmesi, bu süre zarfında '' Snabbare Integration '' olmak için her yolu - yöntemi denemek ve çalışıp gelir elde edip, vergi ödeyerek süresiz oturum almak hemen arkasından İsveç vatandaşlığını almak. İş bulunamıyor ise etableringin son dönemi yani 6-8 ay kala extratjänst kapsamına girerek süresiz oturum başvuru aşamasında çalışıyor ve vergi ödüyor bir kişi, aile olarak başvuru yapmak. Çalışırken de yrkesutbildning ve / veya yrkeshögskolan okumak. Extratjänst olarak çalışıyor gelir elde ediyor olmak permanent uppehållstillstånd için yeterli değil. Devlet destekli işler (Exträtjänst-Nystartsjobb-Introduktionsjobb) süresiz oturum almak için geçerli bir iş sayılmıyor.
İş arayan herkesin tez zamanda iş bulup, çalışıp süresiz oturum alıp, İsveç vatandaşı olması dileği ile...Kelime, anlama, anlatma, yazma, hatam var ise af ola !
Saygılarımla
Adnan Gündogdu
Snabbare Integration
2020-05-11
